Reisicumhur Recep Tayyip Erdoğan, Millî Uzay Programı’nı açıklayıp astronot sözcüğüne Türkçe karşılık bulunması konusunda çağrı yaptıktan sonra, sosyal medyada bir sürü abuk sabuk karşılık önerileri (!) yayılmaya başladı. Öyle ki, bazıları sırf dalga geçmek için ortaya atılmış gibiydi. Göktürk, Gökmen, Gökalp, Göktuğ, Göker, Gökbey, Gökata, Türkonot, Türkyıldızı, Türkay, Aykanat, Aytürk, Asiltürk, Fezai, Fezanot, Evrenot, Evrenalp, Evrenos, Hezarfen gibi karşılık önerilerinin bazıları biçim ve anlam olarak astronot sözcüğünü karşılayabilecek sözcükler değilken, bazıları ise Türkçenin kaideleri bir tarafa bırakılarak sonu Yunanca not ile bitecek şekilde uydurulmuş sözcüklerdir.

Bu uyduruk sözcüklerden birisi, bir video paylaşım sitesinde çok sayıda takipçisi olan bir kimse tarafından gündeme getirilmiş, hatta bununla ilgili web sitesi açma girişimlerinde bulunulmuştur: Evrenot. Aslında arama motorunda aratınca bu uyduruk sözcüğün 2017 yılında başkaları tarafından gündeme getirildiği görülse de o zamanlar sosyal medyanın gündemine düşmemiş. Ancak nedense bu sözcük o zata mal edilerek ilk defa kendisi tarafından ortaya atılmış gibi kaleme verilmektedir.

Türk Dil Kurumu’na göre astronotun Türkçesi nedir?

TDK Başkanı Prof. Dr. Gürer Gülsevin, TDK Güncel Türkçe Sözlük’te uzay adamı sözcüğü astronot karşılığında bulunuyor olmasına rağmen, TDK tarafından 2005 yılında gökmen sözcüğünün önerildiğini belirtmiş. Bu sözcük Bülent Ecevit tarafından 1990 yılında çıkan Değişen Dünya ve Türkiye adlı kitabında kullanılmıştır:

Türk Dil Kurumu’nun resmî sitesinde yayımlanan Güncel Türkçe Sözlük’te yer alan uzay adamı sözcüğü 1977 yılında yayımlanmış olan Resimli Türkçe Sözlük’te de bulunmaktadır.

Uzay sözcüğü her ne kadar uydurukça bir sözcük olsa da bugün Türkiye’de çok yaygın olarak bilinen bir sözcüktür ve uzay adamı şeklindeki bir ifade astronot anlamında kullanıldığı zaman insanlar tarafından yadırganacak bir ifadeye benzememektedir. Bazı hatuncular tarafından sanki kadınlar adam değilmiş gibi uzay adamı gibi sözcüklere karşı çıkılarak bunun yerine uzay insanı denilmesi gerektiği öne sürülmektedir. Adam sözcüğünün sözlükteki birinci anlamı insan demek olduğuna göre aslında bu da cefengiyattır.

Türk Dil Kurumu tarafından ortaya atılmış ve daha eski gibi görünen bir başka karşılık ise uzaycı sözcüğüdür:

Fezagir sözcüğü astronot anlamında kullanılamaz mı?

Türkiye Uzay Ajansı Başkanı Serdar Hüseyin Yıldırım, bir Özbek arkadaşından fezagir sözcüğünü işitip bunu açıkladıktan sonra birtakım insanların hem kendisine hem de bu sözcüğe hücum etmeye başladıkları görülmektedir. Bunların birçokları ya siyasi sebeplerden ya da kendileri başka bir uyduruk sözcük türettikleri için fezagir sözcüğüne karşı çıkanlardır. Türkçede Yunanca, İngilizce ve daha başka kökenli sözcüklerin kullanılmasına sesi çıkmayanların Osmanlıcaya benzettikleri fezagir sözcüğüne karşı sesleri çıkabilmektedir. Bu sözcük Türkçe kökenli olmasa bile, SSCB tarafından çeşitli Türk boylarına yazı dilleri ihdas edilmeden önce Osmanlı sahası dışında neredeyse bütün Türklerin ortak yazı dili olan Çağatay Türkçesinin devamı niteliğindeki Özbek Türkçesinin malı olan bir sözcüktür. Zira ne Arapçada ne de Farsçada astronot anlamında fezagir sözcüğü bulunmaktadır.